Golondrina, emblema de Cozumel
Kusam, wa kosome’ (Hirundo Rustica), u chíikulal Cozumel, ba’ale’ óoli’ je’el tu’uxak ti’ U Petenil Yucatán ku yila’al.
Yóok’lale’, tsikbaltaj Ruben Chacón, máax jo’olbesik u jaats meyajil kanan kuxtal ichil u múuch’kabil Fundación de Parques y Museos de Cozumel, ka tu ya’alaje’ yaan wakp’éel u jejeláasil le ch’íich’a’, ts’o’okole’ u ya’abile’ ku yila’al te’e petenila’.
Kamp’éel ti’ le je’elo’obo’ ku máano’ob xik’náal tak ti’ uláak’ táanxel lu’umo’ob, je’el bix América, África yéetel Asia.
Tu tsolaje’, jejeláas tu’ux ku kuxtal, ba’ale’ uts tu yich jáal ja’ yéetel je’el tak u k’uchul u beetik u k’u’ ti’ nu’ukulo’ob beeta’an tumen wíinik.
Ma’ sajbe’entsil yanik u ch’éejeli’, ba’ale’ ba’ax beetik u p’íittale’ leti’ u seen k’a’abéetkunsa’al kiimikos ti’al u kíinsa’al ik’elo’ob, tumen leti’ ku jaantiko’ob.
Chichan le ch’íich’a’, u xiibile’ ku p’isik ichil 14.6 yéetel 19.9 cms u chowakil, tu’ux táaka’an xan u nej ku p’isik ichil 2 tak 7 cms; u xch’uupulile’ óoli’ beey xan u p’iiso’, chéen ba’axe’ u k’u’ukmel u neje’ óol maas kóomtak, u ch’oojil u paach yéetel u t’o’olil u tseeme’ ma’ tu jach léembal.
Ichil u winalil mayo tak agosto ku ya’abtalo’ob, ba’ale’ ku k’expajal je’el bix u k’éexel tu’ux kaja’an. U petenil Cozumele’ k’ajóolta’an beey u lu’umil kusamo’ob, tumen ti’ ku jach ila’ali’, ti’ kaja’ani’, ti’ xan ku janali’ yéetel ti’ ku beetik u k’u’ tu’ux ku yantal uláak’o’obi’. Kéen káajak u kóojolo’ob te’elo’, ku yila’al u múuch’ilo’ob ch’íich’ ku máan u xik’náalo’obi’.
Más historias
Mara Lezama destaca avance del 90% en el puente vehicular Nichupté
Claudia Sheinbaum y Mara Lezama entregan las primeras 225 casas del programa Viviendas para el Bienestar, en Playa del Carmen
Claudia Sheinbaum regresa a Quintana Roo para revisar obras clave y programas sociales